KUNSTFORUM NOORD

Je loopt in een kringloopwinkel, op een rommelmarkt, of op de kijkdag van een veiling. Opeens  zie je uit een ooghoek iets dat op de een of andere manier je aandacht trekt. Je kijkt iets beter, en een licht gevoel van opwinding maakt zich van je meester. Is dat een …?  Dat zal toch geen… ? Hoe komt dat hier terecht?  En waarom zo goedkoop?
Dat is het moment dat je heel erg moet gaan oppassen: het Klappergevoel sluipt binnen. Want daar kon wel eens iets heel bijzonders, en misschien wel iets heel waardevols, hangen. En jij bent blijkbaar de enige die dat in de gaten heeft. Je gaat een Klapper maken!

Iedereen in de kunsthandel kent het klappergevoel, de euforie als je denkt dat je iets hebt ontdekt dat niemand anders heeft opgemerkt. Hoe alle rationele overwegingen even dreigen te worden overspoeld door de opwinding van het moment en hoe je vanaf dat moment alleen nog maar wilt dat het is wat je denkt dat is. Iedereen kent het, en Iedereen kan er mooie verhalen over vertellen. Hoe het een heel enkele keer goed uitpakt en hoe je dan boven je schoenen zweeft,  maar ook hoe het  meestal eindigt in een desillusie, als het werk in kwestie gewoon vals blijkt te zijn. Iedereen is er ooit ook zelf wel eens ingetuind, al zal men dat vaak liever niet toegeven. Ooit, lang geleden, kocht ik op een rommelmarkt voor vijfentwintig gulden een gouache van Jef Diederen, die een half jaar later voor dertienhonderd gulden werd geveild. Maar dat was in dezelfde tijd dat ik dacht dat niemand in de gaten had dat die tekening op een kleine veiling in Groningen van Otto Dix was. Op een taxatiedag van Christie’s riep de dienstdoende expert  al ‘Vals!’ nog voordat ik hem helemaal had uitgepakt.
De Diederen kwam uit een nalatenschap, een inboedel die in zijn geheel was geschonken aan een goed doel, maar de Dix tekening was het product van een professionele vervalser die er, al dan niet in complot met een weinig scrupuleuze veilinghouder, simpelweg op uit was om geld te verdienen aan naïeve, beginnende kunstkopers.

‘Kunstkopers hebben een sterke neiging om in vallen te trappen die door andere spelers op de kunstmarkt voor hem worden neergezet […], van eenvoudige lokkertjes voor de beginneling tot ingewikkelde valkuilen voor de professional’, schrijven Sander Kooistra en Ard Huiberts in hun boek Valse kunst: hoe de kunstkoper bedrogen wordt (2003). En ze hebben gelijk. Alle middelen worden ingezet om de nietsvermoedende klant een klappergevoel te bezorgen. Maar daar moet onmiddellijk aan worden toegevoegd dat hij de rest zelf doet. Het klappergevoel is een vorm van verdoving die de de kritische zin tijdelijk op nul zet,. Het appelleert  aan menselijke drijfveren die tijdelijk de overhand krijgen: jachtinstinct, spanning, avontuur, hebzucht. Geen mooier gevoel dan wanneer je, met eigen kennis en ervaring, voor weinig geld iets bijzonders op de kop hebt getikt. Maar ook geen grotere kater dan wanneer duidelijk wordt dat je, terwijl je eigenlijk beter had moeten weten, je geld hebt uitgegeven aan een waardeloos prul. Dat je er gewoon ingestonken bent. Dat is het leergeld,  de prijs die je betaalt voor goedgelovigheid.





Valse kunst op veilingen is geen verschijnsel dat is voorbehouden aan het verre en verdorven westen des lands. Het noorden telt op dit moment nog een vijftal algemene veilingbedrijven en, zonder nader te specificeren, kan worden vastgesteld dat daar de afgelopen jaren vervalsingen van vrijwel iedere klassieke noordelijke kunstenaar te zien zijn geweest: Altink, Wiegers, Dijkstra, Benner, Alkema, Mankes en vele anderen. Dat kon variëren van clandestiene drukken en onbeholpen en gemakkelijk te herkennen imitaties tot professionele falsificaties die voor een leek niet van echt te onderscheiden waren.

Valse kunst is zo oud als de kunst zelf en zal er blijven zolang de kunst wordt omgerekend in geld. Maar nu na het kerstreces ook de noordelijke veilingen weer op gang komen en de eerste vervalsingen alweer zijn gesignaleerd,  is het misschien nuttig om iedere veilingganger nog eens te herinneren aan de enige passende reactie op alle klappergevoelens:

If it seems too good to be true, it’s probably not true.

[wordt vervolgd]


En voor wie even tijd heeft:

-   Het Museum voor Valse Kunst, Vledder


http://youtu.be/WbQIrHcwnRI

-   Hoe is het toch met ... Geert Jan Jansen?

-  
http://youtu.be/buGesXG-ofY

-   De Altink-affaire

http://youtu.be/f6JTRdzL_AE