KUNSTFORUM NOORD

Mensen die voor een grijpstuiver lange tijd, misschien wel een leven lang, hebben genoten van een gefalsificeerd kunstobject hoeven zich achteraf niet bekocht te voelen. Genaaid zijn ze natuurlijk wel. Sinds een jaar of twee zijn wij in bezit van een naar mijn stellige overtuiging onheuse Permeke. Tijdens een van onze voettochten door het Groninger Land troffen wij het kunstwerk aan temidden van allerhande huisraad, uitgestald en te koop aangeboden langs de doorgaande weg. Op het erf van de herenboerderij blaften honden. De boer en eigenaar van de waar verklaarde ons eens grondig de schuur te hebben opgeruimd. Nee, van Permeke had hij nog nooit gehoord. Hij had niet de minste binding met kunst. De ingelijste gouache (met sticker van kunsthandel Muurtooi te Leeuwarden) mocht ik tegen betaling van vijftien Euro tot mijn eigendom rekenen. Een koopje.

Het werk is linksonder in de natte verf gesigneerd: 'Permeke - 1920'. Op de achterzijde staat keurig vermeld: 'C. Permeke 1886-1952 Antwerpen'. Kloppende feiten, zeker, maar juist daardoor leek de dubieuze schildering aan de voorzijde nog onrustbarender te worden. De voorstelling betreft een dame met wild golvende haardos in een wat ongestructureerde, bontgekleurde omgeving. Het is geschilderd op karton met een grillige, noem het expressionistische, penseelvoering. Niets in dit frivole schilderij deed ook maar één moment denken aan Constant Permeke, Vlaamse meester van robuust geborstelde naakten en landschappen vol van aarde en melancholie. Een wild uitstapje van de toen reeds vierendertigjarige Permeke? Hoogst onaannemelijk, het was er de man niet naar. Hoe monsterlijk ook, een gedeelde voorkeur voor curieuze zaken deed ons ertoe besluiten met de boer af te rekenen, onze Permeke onder de arm te nemen en de wandeling te vervolgen.

Maar nu, hoe dit alles op te helderen? Wat zou de herkomst kunnen zijn van deze 'Groningse Permeke'? Welke vervalser sluit in zijn poging te misleiden elke denkbare stijlovereenkomst zó ondubbelzinnig uit en laat zijn gepenseelde vervalsing vervolgens inlijsten bij firma Muurtooi te Leeuwarden? Een amateur dan misschien? Maar welke vrolijk penselende zondagsschilder zet ter voltooiing Permeke-1920 onder zijn schilderij? Balorigheid? zelfspot? Een kopie kan het evenmin zijn, omdat het origineel eenvoudigweg niet kán bestaan. Ter informatie: Goed en wel terug uit Engeland richt Constant Permeke zich vanaf 1920 op de berooide vissersbevolking van Oostende. De schilderijen uit deze periode worden getypeerd door een uitgesproken donker kleurgebruik, hoekige vormen en krachtige lijnen, onderscheidend uitgevoerd in een loodzwaar impasto. Kortom, in de verste verte geen aanknopingspunt te ontdekken met onze wulpse Permeke.

Mysteries dienen opgeklaard, dus thuis aangekomen bedacht ik me geen moment en zette de schroevendraaier tussen lijst en achtertikkarton. De firma Muurtooi had de spijkertjes zo stevig ingehamerd dat vanwege het langdurig wrikken het lijstwerk onder mijn handen versplinterde. De tevoorschijn gekomen achterzijde van het karton gaapte me in al zijn geelheid aan. Geen spoor.

Vraag blijft: Heb ik met deze aanschaf een argeloze kunstkoper behoed voor een miskoop, of heb ik dezelfde koper een levenslang kijkplezier ontnomen?

[Dolf Verlinden, Groningen]